يک بانوي مسلمان
A Muslim Womanبایگانیِ زن مسلمان از نظر دیگران
تفاوت زن مسلمان
بسم الله الرحمن الرحیم
به نظرم عکس گویای همه چیز هست.
بدنم را از نگاه بیگانه می پوشانم ولی چشمانم باز است برای دیدن حقیقت.
دنیا را می بینم و می اندیشم.
چشم نماد اندیشه و تفکر است
ولی زن در جامعه غربی ( منظورم غرب جغرافیایی نیست ) بدون اندیشه و تفکر به ابزاری بدل شده که در پس ظاهر موجه خود گمان می کند اهل اندیشه و فکر است و دنیا را بهتر می بیند.
زن در قرآن كريم و متون بودايي
ژوهشگر مطالعات بودايي در هند و عرفان اسلامي
آنچه در پي مي‌آيد، ترجمه مقاله «Attitude of Women in Buddhist Text and Holy Quran» است كه سال گذشته در سمينار بين‌المللي «زن در اديان مختلف» به مناسبت گراميداشت مقام زن در روز مادر مصادف با زادروز دختر گرامي پيامبر اسلام، حضرت زهرا (س)، در مركز مطالعات علوم انساني دهلي‌نو هابيتات سنتر توسط نگارنده ارائه شد و اينك تقديم خوانندگان صفحه انديشه مي‌شود.
نوشتار ذيل قصد دارد پيدايش تحول اجتماعي و ارزش نهادن به مقام زن را پس از ظهور دو دين اسلام و بوديسم مورد بررسي قرار دهد.
به لحاظ تاريخي، ظهور و گسترش دين بودا در مشرق‌زمين به بيش از هزار سال پيش از ظهور اسلام در جزيره العرب برمي‌گردد. در حوزه تاريخي مطالعات زنان جامعه برهمنيسم با ديدگاه طبقاتي و جامعه عرب جاهلي (به دوران پيش از نزول قرآن كريم طبق آيه قرآن دوران جاهلي گفته مي‌شود) جايگاه زن يكي از سياه‌ترين و مخدوش ترين دوره‌هاي حضور خود را پشت سر گذاشته است.
به عقيده بسياري از تاريخدانان و دين‌شناسان در حوزه بوداپژوهي، با ظهور آيين بودا گام بزرگي در سيستم برهمنيسم نسبت به بالا بردن مقام زن در خانواده و اجتماع برداشته شد.
پروفسور ساراوِو، استاد دانشگاه و بوداشناس، دليل عقب‌ماندگي زنان در سيستم برهمنيسم را تحت فشار بودن زنان و محروميت از تحصيل و نيازهاي اوليه مادي و معنوي ايشان مي‌داند. وي مبارزه بودا و نفي سيستم طبقاتي هند توسط او را مهم‌ترين عامل تحول اجتماعي زنان مي‌داند. بودا، بنيانگذار آيين بوديسم شاهزاده‌اي هندي و از طبقه برهمنان بود. (برهمن بالاترين طبقه اجتماعي و حتي معنوي مردمان در سيستم طبقاتي هندويي است). وي پيش از بودا شدن، يعني پيش از به اشراق رسيدن سيذارتا گؤوتما نام داشت.
او در سن 29 سالگي تاج و تخت پادشاهي را رها كرد و پس از 13 سال رياضت و تفكر به اشراق رسيد. هر چند شخص بودا ديدگاه خاصي نسبت به زنان و درك ايشان نداشت، اما مريدان و اطرافيان وي همچون برادرش آناندا، نگرش بودا را نسبت به زن متحول كردند.
تعاليم بودا در آن زمان چنان فراگير و دلنشين بود كه به زنان جرات داد چهره به چهره با بودا صحبت كنند و خواهان ابتدايي‌ترين حقوق خود يعني «باور ِ بودن» شوند. حتي حق ديندار بودن از زنان جامعه آن زمان سلب شده بود. زني كه در جامعه برهمنيسم از بهره‌هاي دنيوي چيزي عايدش نمي‌شد، به لحاظ معنوي هم دست خالي محسوب مي‌شد. بودا با توجه به اين‌كه در چنين فضايي رشد يافته بود و تا پيش از سن 29 سالگي كه پشت پا به همه تعلقات دنيوي زد، تصويري جز لذت جنسي از زنان نداشت، بنابراين توقع خاصي در بذل توجه وي به مسأله زنان نمي‌توان داشت؛ با اين حال نگرش او به كل هستي و تفاوت قائل نشدن بين انسان‌ها به لحاظ طبقاتي از پيش تعيين شده كه در آن متولد مي‌شوند و مي‌ميرند بسيار حايز اهميت است. اين نكته براحتي در يكي از اولين فراخوان هايش به نام (Samyutta Nikaya) سميوتا نيكايا كه به زبان پالي، مكتوب است آشكار مي‌باشد. وي در ابتداي اين خطابه چنين مي‌گويد : هر كس اعم از زن و مرد به راه آيين قلباً ايمان داشته باشد به نيبانا بالاترين درجه رهايي انسان در تعريف بودايي چنگ خواهد انداخت. و اين يكسان دانستن زنان و مردان در دستيابي به ايمان، مهم‌ترين نكته در فراخوان آموزه‌هاي بودا در تاريخ اديان هند است، آموزه‌هايي كه بعدها در سنگ نبشته‌هايي كه از دوران پادشاهي آشوكا حدود 250 سال پس از فوت بودا به جاي مانده، بسيار پررنگ‌تر خود را نمايان كرده‌اند يعني خطابه‌هاي معروف آشوكا كه دلبستگي تام او را در فراخواندن يكسان زنان و مردان براي پيوستن به راه آيين بودا در تاريخ ماندگار كرده است.
اما نكات بسيار قابل تأمل ديگري با مطالعه متون كهن بودايي بر طبق رواياتي كه در آنها ثبت شده است، به دست مي‌آيد. به عنوان نمونه در وينايا پيتاكا كه شامل قوانين زندگي براي راهبان بودايي اعم از زن يا مرد است و كتاب اول از مجموعه تي پيتاكا يا 3 سبد است (3 مجموعه بزرگ از تعاليم بودا كه در 3 كتاب تنظيم شده‌اند: وينايا پيتاكا (قوانين زندگي راهبان)، سوتا پيتاكا (گفتارها)، ابي دمّه پيتاكا (شرح نظام فلسفي آيين بودا)) داستان زني به نام مهاپاجاپتي گوتاما را مي‌خوانيم كه براي به عضويت درآمدن در انجمن راهبان بودايي نزد بودا مي‌آيد و از او كسب اجازه مي‌كند، اما بودا درخواست وي را به خاطر زن بودنش تا 3 مرتبه رد مي‌كند و پس از آن با احترام به پا در مياني آناندا وي را ميپذيرد با اين شرط كه او و همه زناني كه خواهان پيوستن به انجمن هستند همچون مردان از تمام ظواهر زيبايي دست بكشند و همواره مو ها و ابروان خويش را تراشيده و لباس رهبانيت بپوشند؛ البته آن زن از تمام اين شروط استقبال مي‌كند و آنها را ميپذيرد، ولي با اين حال بودا بصراحت مي‌گويد: «حال كه زنان به انجمن راه يافتند، اين آيين بيش از 500 سال نخواهد پاييد» و بدين سان علناً اقرار مي‌كند كه سنگهه يا همان انجمن راهبان با راهيابي زنان به آن تضعيف خواهد شد.
بودا همچنين گاه كه زبان به سرزنش يك زن راهب مي‌گشايد از به كاربردن هرگونه كلام نابجا در مورد شخصيت زن به طور كلي فروگزار نمي‌كند و الفاظي همچون: غيرقابل كنترل، ضعيف، آزمند، متقلّب و متملّق را به كار مي‌برد.
هر چند ذكر نكات فوق از ارزش متحول كننده آموزه‌هاي بودا براي ديدگاه اجتماعي نسبت به آن نمي‌كاهد، اما شايان توجه است كه تشويق به ازدواج نكردن و همسر نگزيدن و كم بها جلوه دادن زن و زندگي خانوادگي همان‌طور كه خود در اولين صبح پس از تولد پسرش بدون اين‌كه او را ببيند خانه و خانواده را ترك كرد نيز از ديگر نقاط ضعف بودا در نگرشش نسبت به مقام زن در آموزه‌هاي بودايي است. با يك فاصله تاريخي هزار ساله درمي‌يابيم اسلام در سرزمين جزيره العرب تحولي به مراتب بيشتر با ديدگاهي به مراتب بالاتر به زن نسبت به ديگر مكاتب و اديان ارائه مي‌كند. قرآن كريم كه اصيل‌ترين و كهن‌ترين متن ديني مسلمانان جهان است حتي در كوچك‌ترين نكات زن و مرد را در يك طيف و مساوي قرار مي‌دهد تا جايي كه در تعداد به كار بردن واژه زن در كل 6236 واژه نازل شده در آن، دقيقاً برابر با تعداد به كار بردن واژه مرد كه 24 مرتبه است، دقت مي‌ورزد.
در قرآن گناه آلود بودن يا رتبه معنوي انسان را هرگز بر اساس جنسيت يعني زن يا مرد بودن تعيين نمي‌كند در اين ميان اعلام و ترويج آموزه‌هاي اسلامي را خوش خلق‌ترين انسان‌ها يعني (حضرت محمد(ص)) عهده‌دار مي‌شود. مردي كه به گفته خودش زن، عطر و نماز دوست داشتني‌ترين‌ها در زندگيش هستند و اين خود يك عطف تاريخي بزرگ براي ارج نهادن به مقام زن تلقي مي‌شود. پيامبري كه از مادرش (حضرت آمنه) و دايه‌اش حليمه و همسرش حضرت خديجه(س) همواره با احترام ياد مي‌كند و نام مي‌برد. در جامعه‌اي كه كمي‌آن طرف‌تر دختر را صرفا به دليل ديدگاه تبعيض جنسيتي زنده به گور مي‌كنند، او در مقابل چشم همگان، بر دستان دخترش بوسه مي‌زند و نه تنها زن را با ارزش‌ترين و گرامي‌ترين پديده هستي معرفي مي‌كند، بلكه مبين ابعاد وجودي يك زن در همه عرصه‌هاي خانوادگي، عاطفي و اجتماعي مي‌گردد تا جايي كه دختر مهربان ايشان لقب امّ‌ابيها يعني مادر پدرش را مي‌گيرد .
در قرآن كريم يكي از بزرگ‌ترين سوره‌ها به نام زنان نساء نامگذاري شده است. طبق تفسير بيشتر مفسرّان قرآن كريم سوره كوثر به يمن وجود حضرت فاطمه زهرا(س) بر پيامبر نازل شده و آنجا كه مي‌فرمايد «ما تو را [چشمه] كوثر داديم» (سوره كوثر آيه 1) كوثر به معناي خير كثير و منظور از آن دختر پيامبر اسلام(ص) است. قرآن كريم بصراحت در آيه 140 سوره انعام ششمين سوره كتاب قرآن زنده به گور كردن دختران را گناهي نابخشودني كه امكان بازگشت در آن نيست، اعلام مي‌كند و به اين‌گونه بر رايج‌ترين رسم مردم آن سرزمين در آن زمان خط بطلان مي‌كشد و در واقع مي‌توان گفت اين آيه اولين لايحه دفاع از حقوق زن در اسلام است:
«كساني كه از روي بي‌خردي و ناداني فرزندان خود را كشتند و آنچه را خدا روزيشان كرده بود از راه افترا به خدا حرام شمرده‌اند، سخت زيان كردند آنان براستي گمراه شده و هدايت نيافته‌اند.»
انعام، 140
در آيات متعدد ديگر به طور پياپي مردان و زنان را هر دو و در كنار هم مورد خطاب قرار مي‌دهد.
در قرآن، گناه آلود بودن يا رتبه معنوي انسان را هرگز بر اساس جنسيت يعني زن يا مرد بودن تعيين نمي‌كند و اگر خبيثاتي (زنان ناپاك) در جهان حضور دارند براي خبيثون (مردان ناپاك) هستند و البته طبق آيه 26 سوره نور اينان براي ازدواج با يكديگرند. همان طور كه الطيبات (زنان پاكدامن) براي ازدواج با الطيبات ( مردان پاكدامن ) برگزيده خواهند شد.
همچنين در موارد متعدد در كتاب آسماني مسلمانان وعده رستگاري براي زن ومرد و برخورداري از سيمايي نوراني به طور يكسان آمده است از جمله : «در روزي كه مردان و زنان مؤمن را مي‌بيني كه نورشان در پيش ايشان و از راست ايشان شتابان مي‌رود. امروز شما را مژده‌اي است به باغ‌هايي كه آنچه [درختان] آن نهرها روان است و در آنجا جاودان بمانيد. اين است كاميابي و رستگاري بزرگ.»
حديد، 12
در قرآن كريم در برخورداري از صفات و اخلاقيات برگزيده انساني مانند: تسليم در برابر حقيقت بودن، شكيبايي، صداقت، تواضع، راستگويي، خردورزي، حيا و… زن و مرد برابرند.
در عرصه فعاليت‌هاي اجتماعي زنان همواره دوشادوش مردان در قرآن كريم حضور دارند:
« مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان فروتن و زنان فروتن، مردان راست گفتار و زنان راست گفتار، مردان شكيبا و زنان شكيبا، مردان خداترس و زنان خداترس، مردان صدقه‌دهنده و زنان صدقه‌دهنده، مردان روزه‌دار و زنان روزه‌دار، مردان با عفت و زنان با عفت و مردان و زناني كه خدا را بسيار ياد مي‌كنند، خداوند براي همه ايشان آمرزش و مزدي بزرگ آماده كرده است.»
احزاب، آيه 35
«همانا مردان و زنان صدقه‌دهنده و آنان كه خداي را وام دادند وامي نيكو، به آنان دو چندان افزون باز داده شود و ايشان مزدي گرانمايه دارند.»
در انجام اعمال و دريافت نتيجه نيز زن و مرد در قرآن كريم يكسان معرفي مي‌شوند:
هر كس از زن و مرد كه كاري نيك و شايسته انجام دهد در حالي كه ايمان داشته باشد همانا او را به زندگاني پاك و خوشي زنده بداريم و مزدشان را بر پايه نيكو ترين كاري كه مي‌كردند پاداش دهيم.
(نحل 97)
منبع: http://www.jamejamonline.ir
/س
يک بانوي مسلمان 